به نام خالق اندیشه و گفتار

کارگاه آموزشی ، سرپرستی ، اجرایی ساختمان

اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان فارس

آبان ماه 1390

عنوان بحث ((تجارب مدیریت سنتی در نظام کارگاهی ))

میزان محدودیتها در بسیاری از مقررات حاکم بر ساخت و ساز نسبت به زمانهای قدیم الزاما افزایش قابل ملاحظه ای داشته است در عین حال موفقیت در اجراء و ماندگاری ابنیه در طول زمان را می توان معلول سه رکن مهم و اساسی ذیل دانست . که نقصان هر یک از ارکان می تواند عامل عدم موفقیت گردد.

ارکان مورد نظر شامل :

1. بستر مناسب
2. کارفرمای توانمند مالی و بلند نظر
3. مدیریت و سرپرستی مجرب و توانمند با دانش لازم

گرچه موضوع مورد بحث ارائه و آموزش تجارب مدیریت و سرپرستی نظام کارگاهی است ، اما نظری گذرا به عوامل سه گانه فوق الذکر بدین جهت ضروری به نظر رسید که بدانیم درصورت نقصان هریک از ارکان اول و دوم فوق الذکر امکان موفقیت مدیریت حتی مجرب و توانمند با دانش لازم نیز نخواهد بود

بستر مناسب را می توان نوع سیاستگذاری کلان مدیریت شهری و ..... در زیر ساخت ها و ساخت و ساز منطقه و پیرامون دانست . ظرفیت و گنجایش پروژه و میزان بازدهی اقتصادی و اجتماعی نهایی بدلیل موفقیت مکانی از جمله زیر ساخت های اساسی بستر کار به حساب آورد

ولذا رکن دوم کارفرمای توانمند مالی و بلند نظر است که می تواند در بستر مناسب انتظار پروژه موفق و ماندگار در همه جوانب را از یک مدیر مدبر و اندیشمند مجرب داشته باشد .

در اینجا به موضوع بحث اصلی که تجارب سنتی در نظام کارگاهی است می پردازیم ، سپس از عصاره بحث در چگونگی سرپرستی و مدیریت امروزه پروژه ها با وجود تکنیک و تکنولوژی موجود و نیاز های زمانه بهره می جوییم

در لوای ارکان سه گانه فوق الذکر بدون شک موفقیت و ماندگاری ابنیه در طول تاریخ معلول مدیریت مطلوب و سالم اجرایی پروژه بوده است .

در مقدمه بحث یاد آور شویم که عوامل اجرایی سه گانه پروژه ها بر پایه سه عامل اساسی کیفیت ، هزینه و زمان استوار می باشند در جهان امروز این سه عامل بحث تازه ای نیستند و تنها جوابگوی نیاز امروز جامعه نمی باشند . بلکه در طول زمان . دیروز و امروز و فردا نیز عوامل اصلی و اساسی نیاز ها در پروژه ای بوده و خواهند بود .

و این موضوع غالبا به نوع پروژه وسعت و کاربری و اقتصاد آن بستگی داشته و دارد .

برای مثال در احداث بناهای فرهنگی ، مذهبی ، علمی ، تجاری و یا تفریحی و یا یک کاخ با شکوه در مقام مقایسه با یک واحد مسکونی ساده و یا انبوه سازی های امروزی آنچنانی .... گزینه های اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی و سایر موارد دیگر کاملا متغیر خواهند بود

و گرچه سایر پروژه های فوق الذکر هر کدام به نوبه خود محدودیت های خاصی را دارا هستند . اما طبیعتا میزان محدودیت ها در همه جوانب برابری نخواهد داشت .

برای بهره وری و الهام گیری از تجارب سنتی در نظام کارگاهی لازم است با خصایل شخصی و ذاتی مدیران اجرایی ابنیه تاریخی که همان معماران مجرب چند بعدی بوده اند آشناتر بشویم و به آنان بیاندیشیم که آیا می توان از معیارهای اصیل مدیریت سنتی دیروز در نظام مدیریت کارگاهی امروز بهره جُست ؟ و یا اینکه می بایست بدلیل وجود تکنیک و تکنولوژی صنعتی و فن آوری های موجود زمانه و تعاریف استاندرد های مدون جهانی ، دو هزار سال تجربه پیشینیان در این خصوص را نادیده گرفته آنرا رها نمود .

در این راستا بنا دارم دانسته ها و آموخته های ناچیزم را بعنوان یک طفل راه معماری سنتی با حدود نیم قرن شاگردی و کار و کوشش در طراحی و ساخت و ساز انواع پروژه های کوچک و بزرگ بسیار صادقانه بدون هیچگونه قضاوت و اظهار نظر به شما عزیزان ، ارائه نمایم و تشخیص بکارگیری هر بخشی از آنچه را می توان در امر مدیریت کارگاهی امروزه مثمر ثمر باشند را به عهده علاقه مندان عزیز قراردهم.

و لذا بدین منظور بازگشتم به خصایل اخلاقی ، فردی و مدیریت استادانم از سال های 42 در سن هفت سالگیم تاکنون ، مرحوم استاد حاج علی مقدسیان ، مرحوم استاد حسین مهندس ، مرحوم حاج محمد معمار ، مرحوم حاج علی اکبر بابا ، مرحوم حاج علی محمد رضا زاده و نیز گفته های آنها از اساتید شان . شد کتابی قطور که سینه به سینه ام جای گرفت و دریافتم که آنها در مدیریت و معماری چنین بودند .

1. به حقایق خلقت ایمان داشته و همه خوبیها و زیبایی ها را در خور عظمت خالقشان می دانستند و لذا در اِعمال مدیریت لحظه ای از یاد خدا غافل نمی شوند و همه اَعمال و دست آوردشان در مسیر و برای او بود و خدا را ناظر اصلی خود برکارهایشان می دانستند
2. تحصیلات حوزوی نداشتند ولیکن مکاسب می خواندند و با آداب و رسوم کسب و کار در چهار چوب اصول و عقاید اسلامی آشنایی کامل داشتند و آنرا در اِعمال مدیریت و اجرای پروژه ها سر لوحه کارشان قرار می دادند
3. از وجدان کاری به تمام معنا برخوردار بودند و این ویژگی . اساس موفقیت مدیریت را پی ریزی می کرد . چون تعهد درونی در رعایت الزامات مورد متعهد شان و رضایت قلبی و الزام عملی نسبت به وضایفشان بدون حضور ناظر و بازرس را دارا بودند
4. چند بعدی ، دور اندیش و آینده نگر بودند و چون از سن طفولیت و شاگردی تجارب بالایی را در ابعاد گوناگون پروژها عملا کسب می نمودند . لذا ذهنی خلاق همراه با مهارتهای حرفه ای و نظام مند داشته و در هندسه و طراحی نیز صاحب قدرت تجسم و خلاقیت بودند
5. با آحاد مختلف جامعه بویژه کارفرمایان ، همکاران و هنرمندان ، علما و صاحب نظران و حتی با زیردستان و کارگرانشان تعامل و روابط عمومی مطلوب همراه با صداقت و صمیمیت را دارا بودند
6. ضمن تواضع و افتادگی در طراحی و اجراء ، بلند پرواز و جسور بودند و طراحی هر بنایی را با ابعاد و ارزشهای انسانی می سنجیدند . ضمنا تهیه و اجرای طرح تکراری را نمی پسندیدند
7. ضمن توجه کامل به راندمان و حجم کار روزانه بهای اصلی را به کیفیت و ماندگاری کارها می دانستند
8. با صرفه جویی و پرهیز از هر گونه اصراف کاری پول را در جایگاه ارزشی خود به منظور استحکام بخشی ،هنرنمایی و ماندگاری .... هزینه می نمودند و ضمن نسخه پیچی متعادل برای کارفرمایان گوناگون نسبت به وسع مالیشان در بناهای اشراف نیشین و عام نشین و سایر بناها به کلیات ارزشهای نظام مند معماری در شکل دهی به فضای زندگی انسان در توازن با طبیعت و اعتقادات مردم توجه کامل داشتند
9. در رفع مشکلات شخصی کارگران و استادکاران زیردست و ضعیف و دیگر مرتبطین و دست اندکاران به هر نحو ممکن کوشا بودند . و نتیجتا مجموعه مجریان در پروژه ، با عشق و صفا و صمیمیت در پیشرفت کار از لحاظ کمی و کیفی نهایت سعی و کوشش خود را به کار می گرفتند
10. اعتماد به نفس داشته و ثابت قدم بودند و به همین علت در رهبری و ایجاد هماهنگی برنامه ریزی و سازماندهی ، تعیین خط مش و هدایت و کنترل مصالح مصرفی و اجراء و خلاصه ارتقاء کیفیت و کمیت در همه زمینه ها موفق بودند

به علم یقین معمارانی با آن خصوصیت که با ساده ترین نوع مصالح آثاری را خلق نمودند که قرن ها بجای مانده است و هنوز در ایستایی رُوح و روح دلنشین هستند ، اگر حیات داشتند با استفاده از فن آوری و مصالح و امکانات موجود امروزه در ساخت و ساز نیز .......

به نظر اینجانب با عنایت به فن آوریها ، صنعت سازی ها و تکنیک و تکنولوژی پیشرفته ، نیاز زمانه همین شیوه مدیریت علمی را با دانش روز می طلبد .

اما خلعی که بطور جدی احساس می شود اولا خصایص و اخلاقیات مدیران قدیم است که به ده مورد آن اشاراتی داشتیم و ثانیا هماهنگی مهندسین و صاحبان فن و اجراء است در این باب پر اهمیت ترین نقش مدیران پروژه رهبری و ایجاد انسجام و هماهنگی لازم بین مهندسین معمار ، سازه ، تاسیسات مکانیکی و الکتریکی و معمار داخلی و غیره است تا آنجایی که بتواند از مجموعه . شخصی واحد بسازد تا به نتیجه عملکرد پیشینیان برسیم انشاء الله

سید اکبر حلی